Mowa wpływa na rozwój dziecka. Daje możliwości komunikacji, jest narzędziem w zdobywaniu informacji, pozwala wyrażać swoje myśli, opinie i uczucia. Sposób komunikowania się wpływa na sukcesy edukacyjne oraz stosunki z innymi ludźmi. Okres przedszkolny to czas, w którym mowa rozwija się bardzo intensywnie.
Regularne stosowanie proponowanych zabaw / ćwiczeń / logopedycznych przyczyni się do prawidłowego rozwoju mowy dzieci i może pozwolić uniknąć utrwalenia się wady wymowy i konieczności uczęszczania na terapię logopedyczną.
Ćwiczenia oddechowe – sprzyjają wydłużaniu fazy wydechowej, co powoduje poprawę jakości mowy. Ćwiczenia prowadzone są w formie zabawowej przy wykorzystaniu różnych środków, np. piórek, piłeczek, wiatraczków.
Propozycje ćwiczeń dla dzieci:
- Dmuchamy na piłeczkę pingpongową, wyścigi piłeczek.
( dziecko siedzi przy stoliku, ręce ma założone za plecami. Kładziemy na stoliku piłeczkę a dziecko dmucha, starając się aby nie spadła ze stolika ).
- Dmuchamy na kulkę z waty, na wiatraczki.
- Chuchamy na zmarznięte ręce.
- Naśladujemy lokomotywę – wydmuchiwanie nadmiaru pary – ffffffffffff / na jednym wydechu /.
- Naśladujemy balonik – wypuszczanie powietrza – sssssssssss / na jednym wydechu /.
- Dmuchamy na piórko, tak aby nie spadło.
- Liczymy na jednym wydechu.
- Zapalamy świeczkę i dziecko próbuje ją zdmuchnąć z różnej odległości.
- Dziecko kładzie się na podłodze na plecach. Kładziemy woreczek na brzuch. Dziecko wciąga powietrze nosem, wypuszcza przez usta. Obserwuje woreczek, który powinien się unosić.
- Dziecko leży swobodnie na plecach. Nogi ma ugięte w kolanach, stopy oparte są o podłogę, ręce leżą wzdłuż tułowia. Wciąga powietrze nosem, płynnym ruchem unosi ręce w górę i stara się rozpędzić chmurki. Ponieważ rączki nie rozpędziły chmurek, wraca do pozycji wyjściowej i wówczas dmuchaniem stara się rozpędzić chmury.
- Dziecko otrzymuje do ręki rurkę i przez nią stara się dmuchać na swoją dłoń albo na watkę umieszczoną na dłoni.
- Proponujemy dziecku zabawę „ Spacer na łące „ : podchodzi do każdego kwiatka i wącha go wciągając powietrze nosem, zatrzymuje wdech ( żeby zapamiętać piękny zapach wypuszcza powietrze nosem ).
- Przenosimy kawałki styropianu lub papieru za pomocą rurki do kubka.
- Zabawa w dmuchanie baniek mydlanych.
Ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne:
poprawiają pracę języka, warg, policzków, podniebienia miękkiego.
Propozycje ćwiczeń dla dzieci:
Ćwiczenia warg:
- Wymawiamy na przemian „ a – o „ przy maksymalnym oddaleniu wargi górnej i dolnej.
- Zbliżamy do siebie kąciki ust – wymawiamy „ uuuuuuuuuuu”.
- Na przemian wymawiamy ; „i – u”.
- Układamy usta jak przy wymowie samogłosek ustnych, z wyraźną, przesadną artykulacją warg, np. w kolejności:
- „ a – i – o – u –y – e „
- „ u – a – i – o- e – y „
- „ e – y –i- o- a – u „
- Zabawa „ Straż pożarna” Wymawiamy samogłoski w parach:
„ a – i „
„ a – u „
„ i – a „
„ o – i”
- Zabawa „ Uśmiech słoneczka”. Dziecko uśmiecha się od ucha do ucha tak, by było widać zaciśnięte zęby.
- Zabawa „ Króliczek”. Wysuwamy wargi do przodu a następnie przesuwamy w prawo i w lewo.
- Wykonujemy ruchy imitujące gwizdanie i cmokanie.
- Układamy wargę dolną na górną i odwrotnie.
- Parskamy.
- Malujemy wargi masą czekoladową i tworzymy ślady na kartce papieru.
- Naśladujemy „ chudzielca „ wciągamy policzki a potem „ grubaska „ – nadymamy policzki.
- Nabieramy powietrze najpierw pod górną, a potem pod dolną wargę.
- Zabawa w deszcz, chwytamy wargami krople deszczu – uniesiona głowa do góry .
15 .Wysuwamy wargi do przodu- cmokamy.
16. Głodne rybki-powoli otwieramy i zamykamy wargi tworząc koło, jakby mówiły „po’’.
17. Zabawa „ Piłeczka”. Nadymanie policzków na zmianę: lewego i prawego.
18. Zabawa „ Klaun”. Utrzymywanie wargami ołówka pod noskiem.
Ćwiczenia języka:
1. Dziecko wykonuje szybkie i energiczne ruchy języka. Wysuwa język na zewnątrz jamy ustnej ,następnie chowa.
2. Jak żmija –porusza językiem-długi ,cienki ,ruchliwy język, wysuwający się we wszystkie strony.
- Zabawa „Języczek na defiladzie”. Dziecko wysuwa na 1- język na górną wargę, na dwa do lewego kącika ust, na trzy na dolną wargę, na cztery do prawego kącika ust.
- Pyszny cukierek –dziecko wypycha raz jeden , raz drugi policzek ostrym językiem , udając , że trzyma w buzi landrynkę.
- Zmęczony piesek-dziecko naśladuje pieska , który głośno oddycha i język ma mocno wysunięty na brodę.
- Zabawa „ Myjemy okna” Dziecko przesuwa język po zewnętrznych powierzchniach górnych i dolnych zębów ( buzia otwarta ).
- Zabawa „ Myjemy schody” Dziecko unosi język do nosa i na brodę.
- Zwija język w rulonik.
- Kląska językiem.
- Wysuwa język do przodu i cofa w głąb jamy ustnej.
- „ Misie przygotowują się do zimowego snu ‘’.
Misie przygotowują się do zimowego snu, są śpiące ( ziewamy ). Nucą sobie kołysankę ( nucimy kołysankę „ aaa kotki dwa ‘’ ). Misiom jest zimno
( drżymy, wykonując motorek wargami ). Muszą się ogrzać ( chuchamy na dłonie ) . Misie się przeziębiły ( kichamy ), Mama dała misiowi słodkie lekarstwo ( oblizujemy się, mlaskamy ), Misie są zadowolone ( mruczymy: mmmmm i chrapiemy chrrrr, chrrrr ).
Ćwiczenia podniebienia miękkiego.
Zmęczony piesek – język wysunięty z szeroko otwartych ust, wdychanie i wydychanie powietrza ustami.
- „ Chory krasnoludek” – dziecko naśladuje kaszel z językiem wysuniętym z ust.
- Chory krasnoludek – zabawa fabularyzowana –
Krasnoludek był chory w leżał w łóżeczku i przyszedł pan doktor:
– jak się masz krasnalku ?
Krasnalek kaprysi, ziewa, nie chce jeść, nie chce pić. / chyba się przeziębił /
– Ziewa szeroooko z ooopuszczoną nisko dolną szczęką: aaaaaaaaaaaaaaa
– Nie chce jeść i bardzo chudnie: wciąganie policzków.
– Kaszle, z wysuniętym na zewnątrz językiem.
– Chętnie ssie smoczek: naśladowanie odruchów ssania.
– bardzo marudzi: mmmmmmmmmm
Wzywamy pogotowie, które jedzie: e-o, a-u, a-y. i-u.
Pan doktor zaleca:
– płukanie gardełka ( gulkotanie )
– połykanie pastylek ( naśladowanie połykania )
– oglądanie gardła w lusterku ( podczas wymawiania samogłosek )
Krasnalek zmęczony zabiegami ziewa ( szeroko ) i usypia:
– chrapie ( chrrrrr , na wdechu i wydechu )
Budzi się. Będzie brał inhalacje:
– zaciska na przemian dziurki nosa ( w tym czasie oddycha wolną dziurką)
– wdycha powietrze nosem a wydycha ustami
Krasnalek czuje się już lepiej – sprawdza czy gardło go jeszcze boli.
Trzyma ręką gardło, przy szeroko otwartych ustach:
ga go ge gu gy
ka ko ke ku ky
oko eke uku aku
ago ego ugu ogo
Zdrowy krasnoludek ma apetyt, zamyka usta i żuje coś smacznego (naśladowanie żucia).
Po posiłku krasnal miał czkawkę: ap – ap, op – op, up – up, ep – ep.
Ćwiczenia szczęki dolnej
1. Dziecko opuszcza i unosi dolną szczękę. Wymawia szerokie AAAA
i przechodzi do wymawiania AAAAAAAAA połączonego z głoską SSS.
2.Zabawa „Grzebień” . Dziecko zakłada dolne zęby na górną wargę i porusza nimi. Potem cofa żuchwę, zakłada górne zęby na dolną wargę i porusza nimi.
- Dziecko naśladuje ziewanie, wykonuje przy tym ruchy rąk, przeciągając się i wyginając.
- Głęboki wdech nosem i wydech ustami z jednoczesnym wymawianiem głoski A. tak samo wymawiamy O, U.
Ćwiczenia emisyjno – głosowe ;
wyrabiają właściwą tonację, uczą kierowania głosu na maskę, ćwiczą umiejętność modulowania siły głosu i prawidłowego brzmienia głosek.
- Dziecko wypowiada poszczególne samogłoski na różnej tonacji.
- Wypowiada wyrazy dźwiękonaśladowcze:
Muuuuuu
Hau – Hau
- Dziecko staje swobodnie w niewielkim rozkroku, ręce luźno zwisają wzdłuż ciała, głowa lekko pochylona do przodu. Unosząc powoli głowę, dziecko bierze głęboki wdech i wypuszcza gwałtownie powietrze, parskając jak koń.
- Zabawa „ Poszukiwania w lesie” .
Dziecko wyobraża sobie, że jest w lesie i przywołuje koleżnkę i kolegę, których nie widzi:
– przeciąga samogłoskę w pierwszej sylabie: Kaaaaasiu!, Maaaaaćku!
– przeciąga samogłoskę w drugiej sylabie: ELKaaaaaa! , Tomkuuuu!
- Zabawa „W misie , które budzą się na wiosnę. Dziecko leży:
Misie śpią, oddychają nosem ( wdech i wydech przez nos ).Misie budzą się, ziewają ( wdech i wydech przez usta ).Wdychają powietrze ustami, zamykają usta i mruczą mmmmmmmm, następnie wypowiadają mmmaaaa, mmmooo, mmmuuu,.
Misie cieszą się z nadejścia wiosny. Zanim wstaną zaczynają śpiewać: aaaaaaaa, oooooo, uuuuuu, eeeeeee. Iiiiiiiiiii .
- Zabawa w „Echo” . Dziecko wypowiada poszczególne głoski: raz głośno raz cicho.
AAAAAAAA-aaaaaaa OOOOOOO – oooooo
EEEEEEEE – eeeeeeee
UUUUUUU – uuuuuu IIIIIIIIIIIIIII – iiiiiiiiiii
Bibliografia
- Chmielewska E., Zabawy logopedyczne i nie tylko. Poradnik dla nauczycieli i rodziców. Wyd. Kielecka Oficyna Wydawnicza MAC, Kielce 1995
- red. Gałkowski T., Jastrzębowska G., Logopedia Wyd. Uniwersytetu Opolskiego 2001
- Sachajska E., Uczymy poprawnej wymowy WSiP, W-wa 1981
- Toczyska B., Elementarne ćwiczenia dykcji Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe Gdańsk 2003
Opracowała Irena Pacześna