Patriotyzm dziecka w wieku przedszkolnym nie przebiega w izolacji od życia środowiska – domu rodzinnego, przedszkola, najbliższego osiedla, okolicy, miasta, wsi i kraju. Dziecko jest bezpośrednio lub pośrednio włączone w nurt wydarzeń, w którym uczestniczą jego najbliżsi.
Nie można więc pominąć tak istotnej sprawy jak wpływ środowiska na kształtowanie osobowości dziecka, kształtowanie jego uczuć patriotycznych. Dziecko powinno stopniowo być wprowadzane w patriotyzm poczynając od tego, co bliższe, z czym może zetknąć się bezpośrednio, przechodząc do spraw coraz dalszych. Dostarczając dzieciom wiedzy o najbliższej okolicy, o tradycjach lokalnych i narodowych, zapoznając ich z obrzędowością, zwyczajami, legendami, baśniami, podaniami, pieśniami i przyśpiewkami, zabytkami kultury – uświadamiamy dzieciom poczucie przynależności narodowej.
„ Sięganie do tradycji związane jest współcześnie ze świadomą refleksją jednostki nad sobą, nad tym kim jestem, jakie są moje korzenie. Na co dzień tradycję wypiera głośna nowoczesność. A przecież każda społeczność winna zabiegać o to, by uchronić od zapomnienia wszystko, co składa się na jej kulturową odrębność. ”/M. Kielar – Turska /
Tradycja spełnia ważną i pożyteczną rolę w rozwoju dziecka. Nie powinno jej zabraknąć w wychowaniu przedszkolnym w myśl powiedzenia „ czym skorupka za młodu nasiąknie ..” powinnyśmy my – nauczyciele przedszkoli ukazywać dzieciom to co w ich regionie, kraju jest piękne, ciekawe, godne zaprezentowania, to najprostszy sposób budzenia przywiązania i miłości do rodzinnej ziemi. Powinnyśmy zapoznawać dzieci z przeszłością i historią, by uchronić od zapomnienia to co stanowi naszą kulturę narodową. Nie będzie prawdziwej Polski bez Polaków znających jej przeszłość, kulturę i tradycję.
Wiele tradycji, obrzędów, zwyczajów i obyczajów poznają dzieci poprzez różnorodne uroczystości przedszkolne takie jak : dożynki, andrzejki, św. Mikołaj, święta Bożego Narodzenia i Wielkanocy, Dzień Babci i Dziadka, Dzień Matki i Ojca, Dzień Dziecka, bal karnawałowy, ekologiczny, zapusty, spotkania rodzinne itp. Uroczystości w przedszkolu są przeważnie odbiciem tych samych świąt, które się obchodzi w całym kraju. Są to głównie święta związane z tradycjami narodu, ale bywają też lokalne, obchodzone w danym regionie lub będące tradycją tylko jednego przedszkola. Przedszkolne święta stanowią okazję do kształtowania uczuć, wrażliwości estetycznej, postaw społecznych dzieci. Wiersz, taniec, muzyka, piosenka, inscenizacja ukazane w określonym nastroju przemawiają sugestywnie i utrwalają określone treści w świadomości dziecka. Dlatego też rola wychowawcza i dydaktyczna uroczystości jest bardzo doniosła. Tym bardziej, że równocześnie z osiągnięciem celów bezpośrednich, jakie przyjmuje się w założeniach każdej uroczystości stwarza się korzystne warunki do osiągnięcia celów pośrednich, nie mniej jednak istotnych dla kształtowania postawy, nawyków i umiejętności dzieci. Warto tu podkreślić, że dziecko w takich momentach nie tylko przyswaja sobie określony zasób wiadomości, ale uczy się dyscypliny, pracy zespołowej, ma przekonanie, że rola, która mu przypadła jest ważna i bez niego nie będzie zamierzonej całości. Uroczystości, a zwłaszcza przygotowania do nich, stwarzają, jak żadna inna działalność, możliwości integracji treści programowych, form i metod pracy, szeroko pojętego wychowania estetycznego, a w konsekwencji oddziaływania na różne sfery osobowości dziecięcej. Umożliwiają kształtowanie kultury współżycia, podejmowanie pracy, której cel jest akceptowany przez dzieci, a zarazem przygotowują do planowego wykonywania zamierzeń.
Dodatkowym, a zarazem bardzo istotnym walorem uroczystości jest, że pomagają one umocnić więź przedszkola ze środowiskiem. Stają się terenem wspólnego działania dzieci, nauczycieli, rodziców, a także interesują szersze kręgi społeczeństwa. Mają niewątpliwie wielostronne walory wychowawcze, spełniają rolę w kształtowaniu uczuć, wrażliwości estetycznej, pozytywnych zachowań społecznych. Wpływają na dobre samopoczucie dzieci, pozwalają każdemu z nich znaleźć odpowiednią pozycję w grupie i wyzwolić swoje najlepsze możliwości. Podczas tych uroczystości dzieci zapoznają się z różnymi zwyczajami takimi jak :wróżby andrzejkowe, przysłowia ludowe związane z dniem św. Andrzeja, łamania się opłatkiem, składania życzeń, tradycyjnymi potrawami wigilijnymi, ozdobami choinkowymi, obdarowywania się prezentami, sporządzania pisanek, palm, chodzenie z kogucikiem, gaikiem, oblewanie wodą, tłustym czwartkiem, świętem wiosny, topieniem marzanny itd.
Zapoznanie dzieci z tradycjami i obrzędami naszego narodu pozwala wzbudzić u nich więź z ojczyzną, regionem, dzieci uczą się kochać swój kraj, jego przyrodę, obyczaje i zwyczaje. Poprzez legendy, podania, baśnie zapoznajemy dzieci z symbolami narodowymi, hymnem Polski, znakiem Orła Białego, flagą biało – czerwoną, poznają herb miasta w którym żyją i herby ważniejszych miast Polski takich jak : stolicy – Warszawy, Krakowa, Gniezna, Poznania Torunia .
Dla dziecka pojęcie Polak powinno wiązać się z zamieszkaniem na tym samym terytorium i posługiwaniem się tym samym językiem którym mówią jego rodzice, krewni i ludzie, z którymi się spotykają. Uczymy dzieci więzi z własnym krajem i regionem poprzez wycieczki po okolicy i mieście, zapoznawanie z zabytkami kultury, pomnikami, ciekawymi ulicami i placami, poprzez wyjścia do muzeów, teatrów, wycieczki krajoznawcze, spotkania z artystami zawodowymi i ludowymi, poprzez albumy, fotografie, pocztówki mówiące o Polsce, Polakach, obrzędowości, strojach, zwyczajach.
Rozbudzanie u dzieci zaciekawienie dziejami własnego narodu może stanowić tematyczne urządzanie kącików przedszkolnych np. odtwarzanie starych izb i chat wiejskich, w której wewnątrz widnieją ozdobne półki, ławy, stół przyozdobiony drewnianymi kubkami oraz glinianymi dzbankami, dwojakami itp. W celu lepszego przyswajania przez dzieci przeszłości można nawiązywać współpracę z muzeami, bibliotekami, osobami profesjonalnie zajmującymi się sztuką ludową, z artystami ludowymi.
Na etapie przedszkolnym pojawiają się elementy wiedzy
na temat Ojczyzny. Są to treści dla dzieci odległe i trudne, dlatego edukację
patriotyczno- regionalną należy rozpocząć od
umacniania więzi z rodziną, z
przedszkolem, miejscem zamieszkania oraz najbliższymi okolicami. Wiedza o
własnym mieście regionie, ojczyźnie ma służyć temu , by dziecko od najmłodszych
lat identyfikowało się
z miejscem w którym żyje, szukając tam swych korzeni.
Należy podkreślić, że patriotyzm dziecka przedszkolnego zwłaszcza dziecka młodszego 3, 4 – letniego to wszystko to co wiąże się z jego domem rodzinnym, najbliższymi- krewnymi, znajomymi, to przedszkole do którego chodzi, osoby, z którymi się tam spotyka, ogród, w którym się bawi, to najbliższa ulica, domy, sklepy i to wszystko co spotyka na swojej drodze. Przechodząc od tego prostego patriotyzmu do coraz szerszego związanego z obrzędami, zwyczajami, symboliką narodową – uświadamiamy dzieciom kim jesteśmy, skąd się wywodzimy jaka jest nasza przeszłość, uczymy je bycia Polakiem i miłości do kraju ojczystego.
Patriotyzm wyraża się w przywiązaniu do swej ojczyzny, do ziemi rodzinnej, do obyczajów i kultury narodowej, szacunku do ludzi, którzy ją stworzyli. Patriotyzm to troska o dobro swojego kraju, dążenie do pomnażania dorobku poprzednich pokoleń.
Z pewnością nasze wysiłki nie pójdą na marne, być może nasi wychowankowie będą kontynuowali tradycje, które kiedyś przekażą swoim dzieciom.
Patriotyzmowi towarzyszyć musi poczucie godności narodowej, a także przyjaźń i szacunek dla innych narodów.
Szczególnie trudne zadanie przypada nauczycielom,
ponieważ to oni,
w dużej mierze ponoszą odpowiedzialność
za nowe pokolenie Polaków. Kształtowanie postaw patriotycznych wymaga
połączenia wpływów
i zintegrowania działań wszystkich podmiotów edukacyjnych. Wszystkim bowiem zależy, aby młody człowiek
nabrał orientacji w tym co ważne, konieczne, akceptowane, a co nie. Cele
wychowania patriotycznego realizowane są już na szczeblu edukacji
przedszkolnej. Głównym zadaniem przedszkola jest budzenie miłości do małej i
wielkiej ojczyzny. Najważniejsze cele edukacji patriotyczno- regionalnej:
- kształtowanie
więzi z rodziną, przedszkolem, swoją miejscowością
i najbliższymi okolicami; - rozwijanie zainteresowania własną miejscowością;
- poznawanie położenia geograficznego Polski i Świnoujścia na podstawie mapy i globusa;
- rozwijanie mowy polskiej;
- kształtowanie właściwego stosunku do symboli narodowych (godło państwowe, hymn, flaga);
- rozwijanie zainteresowania najbliższym otoczeniem, zwrócenie uwagi na zróżnicowanie regionów Polski charakteryzujących się różnym ukształtowaniem terenu;
- nabywanie poczucia przynależności narodowej;
- budzenie zainteresowania ważniejszymi, aktualnymi wydarzeniami z życia kraju i nasze miejscowości;
- kształtowanie emocjonalnego i intelektualnego stosunku dzieci do kultury regionalnej, zabytków własnej miejscowości, jej przeszłości, teraźniejszości
- i perspektywy rozwoju, do miejsc pamięci narodowej i bohaterów walk o nową Polskę;
- kształtowanie przekonania, że najlepszym wyrazem miłości do ojczyzny jest osobista praca, nauka, pobudzanie wrażliwości na własne zachowanie;
- kształtowanie poczucia dumy z osiągnięć sławnych Polaków (Papieża)
- przybliżanie wiadomości o innych krajach europejskich (Polska członkiem Unii Europejskiej);
- poznanie i pokochanie otaczającego nas świata.
Cele te są ze sobą powiązane, wzajemnie się dopełniają, a efektem ich realizacji jest rozwój zainteresowań regionem, krajem, ojczyzną dziecka przedszkolnego.
Metody i formy poznania przez dziecko regionu i zbliżenia dziecka do patriotyzmu
Kształtowanie patriotyzmu jest doniosłym zadaniem nauczyciela, to on bowiem przygotowuje nowe pokolenie Polaków, które w przyszłości ujmie w swe ręce losy ojczyzny. Nauczyciel wychowawca realizując zadania wychowania regionalnego i patriotycznego musi bezwzględnie sam być patriotą.
Dobór metod, form i środków dydaktycznych niezbędnych do realizacji celów ogólnych zależy od nauczyciela, grupy, możliwości i wieku wychowanków oraz warunków środowiskowych. Nauczyciel winien bacznie obserwować aktualne wydarzenia i sytuacje kształtujące życie przedszkola, miasta, narodu i Europy.
Dzieci w wieku przedszkolnym nie są jeszcze w pełni
zdolne do zrozumienia ogólnych pojęć dotyczących ojczyzny. Ich uczucia powinny
być budzone w odniesieniu do zjawisk konkretnych i bliskich. Dlatego
organizując pracę należy korzystać z
materiału, którego dostarcza najbliższe środowisko,
z określeniem co jest dobre, a co niekorzystne dla środowiska, wiązać dzieci
emocjonalnie z przeszłością , tradycją, z ludźmi których należy szanować i o
nich pamiętać.
Kształcenie postaw odbywa się poprzez :
- spacery i wycieczki;
- spotkania z ciekawymi ludźmi (np. marynarz, rybak, Sybirak, żołnierz);
- recytowanie wierszy o Polsce;
- śpiewaniu piosenek ludowych i patriotycznych;
- organizowanie czynności porządkowych na rzecz przedszkola i najbliższego otoczenia (kształtowanie szacunku do prac społeczno- użytecznych);
- ochronę przyrody i środowiska, (najważniejszy obowiązek obywatelski i patriotyczny);
- czytanie baśni, legend i opowiadań o najważniejszych rzekach, Morzu Bałtyckim oraz o tradycjach naszego kraju i sławnych Polakach;
- oglądanie zbiorów muzealnych, galerii sztuki, miejsc pamięci narodowych;
- uczestnictwo w uroczystościach lokalnych, państwowych i wydarzeniach aktualnych z życia kraju, regionu;
- aktywny udział w imprezach z okazji ważnych świąt narodowych;
- dbałość o kulturę języka ojczystego;
- wykorzystywanie ilustracji, albumów;
- utrwalanie obserwacji i przeżyć z wycieczek poprzez różne formy aktywności werbalnej opowiadania, opisy, prace plastyczne;
- organizowanie konkursów plastycznych.
Wiadomości o najbliższym otoczeniu, środowisku i
ojczyźnie zdobyte
w przedszkolu na pewno zaprocentują w późniejszym okresie, w szkole.
Przynależność narodowa i miłość do ojczyzny to najważniejsza powinność każdego
obywatela. W swojej codziennej pracy nauczyciele winni starać się oddziaływać
na dzieci osobistym przykładem i zaangażowaniem. Pełne postawy można kształcić
jedynie przy wykorzystaniu zintegrowanej dydaktyczno- wychowawczej i
organizacyjnej działalności placówki przedszkolnej.
Jak uczymy patriotyzmu w naszym przedszkolu
Zapoznanie dzieci z obrzędami naszego narodu pozwala wzbudzić w nich więź z ojczyzną. Dzieci uczą się kochać swój kraj. Przedszkolne uroczystości stanowią okazję do kształtowania uczuć, wrażliwości estetycznej i postaw społecznych. Wiersz, piosenka zaśpiewana z całą społecznością przedszkola, czy inscenizacja ukazana w określonym nastroju, przemawiają sugestywnie i utrwalają określone treści w świadomości dziecka. Dodatkowo umacniają więź przedszkola ze środowiskiem. Stają się terenem wspólnego działania dzieci z wszystkich grup i rodziców.
Uczymy dzieci więzi z regionem, z miastem –
Świnoujściem, jako jedynym miastem w Polsce położonym na trzech wyspach: Uznam,
Wolin, Karsibór. Staramy się, aby dzieci poznały najbardziej charakterystyczne
miejsca: przeprawę promową, port, plażę, uzdrowiska. Organizujemy wycieczki do
miejsc pracy rodziców – na okręty, promy. Zapoznajemy dzieci z zabytkami
kultury między innymi: wieżą po byłym protestanckim kościele garnizonowym
Marcina Lutra z XVI w., najwyższą w Polsce latarnią morską (oddana do użytku w
1858r.), dawnym ratuszem dziś siedzibą Muzeum Rybołówstwa Morskiego, Fortem
Anioła (wybudowany w latach 1854 – 1858), Fortem Zachodnim (1843 – 1863),
Fortem Wschodnim (Gerharda) z XIX, neogotyckim kościołem Matki Boskiej „Stella
Maris” z końca XIX wieku, kościołem Chrystusa Króla z XVIII wieku, z wieloma
ciekawymi ulicami – Piłsudskiego, Armii Krajowej, Bohaterów Września, z Placem
Słowiańskim i Placem Wolności, z pomnikami („Tym co walczyli o niepodległość”).
Organizujemy spotkania z artystami naszego regionu, z ludźmi morza – rybakami , pracownikami
Żeglugi Morskiej. Tworzymy kroniki spotkań i albumy mówiące o naszej pięknej
regionalnej przyrodzie . Sięgamy do literatury o tematyce morskiej, wyświetlamy
filmy i przeźrocza o Bałtyku, śpiewamy piosenki – szanty.
Dziecko w naszym przedszkolu poznaje i odkrywa otaczający świat w sposób naturalny, w toku różnorodnych sytuacji życiowych. Szuka odpowiedzi na pytania wypływające z jego spontanicznej ciekawości. A my nauczyciele wykorzystujemy dziecięcą ciekawość i stałą gotowość do poznawania i przeżywania formując naturę dziecka, tak, by kiedyś słowa Polak, Polska wypowiadało z jeszcze większą dumą.
Opracowały E. Łukomska i G. Krychowiak