Cztery pory roku – wiosna
Wiosnę dzielimy na astronomiczną, meteorologiczną i klimatyczną.
„Wiosna − jedna z czterech podstawowych pór roku w przyrodzie, w strefie klimatu umiarkowanego. Charakteryzuje się umiarkowanymi temperaturami powietrza z rosnącą średnią dobową oraz umiarkowaną ilością opadu atmosferycznego. Świat roślin i zwierząt przechodzi okres budzenia się do życia, a następnie rozpoczyna się pierwsza faza okresu rozmnażania, czyli dobieranie partnerów i zapłodnienie u zwierząt, a u roślin kwitnienie i zawiązywanie zalążków.
Ptaki przylatują z ciepłych krajów. Na drzewach pojawiają się liście, np. na Mazowszu najwcześniej około 24 marca, a najpóźniej w ostatniej dekadzie kwietnia. Wiosna astronomiczna rozpoczyna się w momencie równonocy wiosennej i trwa do momentu przesilenia letniego, co w przybliżeniu oznacza na półkuli północnej okres pomiędzy 20 marca a 22 czerwca (czasami daty te wypadają dzień wcześniej lub dzień później, a w roku przestępnym mogą być dodatkowo cofnięte o jeden dzień). Podczas wiosny astronomicznej dzienna pora dnia jest dłuższa od pory nocnej, a ponadto z każdą kolejną dobą dnia przybywa, a nocy ubywa.
Za wiosnę klimatyczną przyjmuje się okres roku, w którym średnie dobowe temperatury powietrza wahają się pomiędzy 5 a 15°C. Zasadniczo wiosnę poprzedza zima, jednak pomiędzy tymi okresami znajduje się klimatyczny etap przejściowy − przedwiośnie.”
Wiosna
Naplotkowała sosna
Że już się zbliża wiosna.
Kret skrzywił się ponuro:
-Przyjedzie pewno furą…
Jeż się najeżył srodze:
-Raczej na hulajnodze.
Wąż syknął :
-Ja nie wierzę,
Przyjedzie na rowerze.
Kos gwizdnął:
-Wiem coś o tym,
Przyleci samolotem.
Skąd znowu
– Rzekła sroka –
Ja z niej nie spuszczam oka
I w zeszłym roku w maju
Widziałam ją w tramwaju.
-nieprawda! Wiosna zwykle
Przyjeżdża motocyklem.
-A ja wam dowiodę,
Że właśnie samochodem.
-Nieprawda bo w karecie!
W karecie? Cóż pan plecie?
Oświadczyć mogę krótko,
Że płynie właśnie łódką!
A wiosna przyszła pieszo .
Już kwiatki za nią spieszą,
Już trawy przed nią rosną
I szumią – Witaj wiosno.
/Jan Brzechwa /
„Ale nim człowiek nowożytny stworzył pojęcia wiosny astronomicznej i kalendarzowej, w starożytności kalendarz rzymski obrał za pierwszy dzień wiosny, jak również za pierwszy dzień roku, dzień 1 marca… Rok starożytny podzielony był na trzymiesięczne okresy, rozpoczynał się wiosną, a kończył zimą. W roku 1780 roku Palatyńskie Towarzystwo Meteorologiczne z Mannheim (Niemcy), które zorganizowało międzynarodową sieć stacji meteorologicznych (39 stacji) i tym samym stworzyło podstawy nowoczesnej meteorologii, wykorzystało również rzymski podział roku na pory meteorologiczne. Stąd bardziej słuszny jest meteorologiczny podział pór roku na wiosnę od 1 marca do 31 maja. Kolejne meteorologiczne pory roku to lato od 1 czerwca do 31 sierpnia, jesień od 1 września do 30 listopada, i zima od 1 grudnia do 28 lub 29 lutego.”
Pierwszego marca słońce wschodzi o 6.23 a zachodzi około 17.15 natomiast 21 marca wschodzi o 5.14 a zachodzi o 18.08. Marzec jest w Polsce miesiącem o bardzo zmiennej pogodzie i stąd przysłowie „W marcu jak w garncu”. Zdarza się, że w marcu bywa jeszcze czasami sroga zima ale zdarzają się też lata, gdy jest więcej wiosennej pogody. Średnia temperatura waha się od -0,7 do 3,5 stopnia C. Opady są mniejsze niż zimą i ich suma waha się od 27mm do 45mm.
W marcu wyraźnie widać „przygotowania” do wiosny. Zakwitają pierwszy kwiaty: przebiśniegi, przylaszczki, zawilce, czasami pierwiosnki, krokusy i fiołki wonne, stokrotki, kwitną pierwsze drzewa – topola, wiąz, wierzby, czasami morele i krzewy: leszczyna, dereń.
Świat zwierzęcy budzi się do życia. Można zauważyć motyle rusałkę wierzbowca, rusałkę pawika. Pod koniec marca, jeżeli utrzymują się ciepłe dni pojawiają się biedronki, niektóre inne chrząszcze i pluskwiaki. Większy ruch obserwuje się wśród ptaków. Jeżeli jest ciepło rozbrzmiewa ich śpiew, natomiast gdy jest chłodniej ptaki cichną. Wiele ptaków ogrodowych zakłada gniazda: gawrony i sroki. Przylatują do nas: zięby – najpierw samce, które ćwiczą śpiew, potem samice, pliszki siwe, dzierlatki. W końcu marca budzi się i opuszcza kryjówkę nietoperz gacek wielkouch, przylatują żurawie. Na polach pojawiają się goście z południa – skowronki. Budzą się chomiki, nornik zwyczajny, budzą się krety i powstają nowe kopce.
Wiosna w świecie roślin wodnych i nadwodnych rozpoczyna się później. Często większe zbiorniki w marcu są jeszcze zamarznięte. Im mniejszy zbiornik tym bujniej rozwija się w nim życie. W drugiej połowie miesiąca budzi się żaba trawna i zaraz rozpoczyna gody. W marcu budzi się ze snu zimowego jeż i borsuk.
Po długiej zimie przyroda budzi się do życia: zielenią się łąki, kwitną drzewa. I mimo, że przysłowie ludowe mówi „Kwiecień plecień bo przeplata, trochę zimy, trochę lata” pewne jest, że zima opuszcza nas na dobre. Pierwszego kwietnia słońce wschodzi około 5.12 a zachodzi o 18.09, dzień jest już prawie 13 godzinny i jeszcze w ciągu kwietnia wydłuża się o dwie godziny. Śr4ednia temperatura waha się od 4.2 stopnie C do 8,4 stopnie. Wzrasta liczba opadów ich średnia wynosi od 34 do 77mm.
Kwiecień a szczególnie druga jego połowa jest jak sama nazwa wskazuje czasem kwitnienia. Z drzew kwitnie: brzoza, jodła, wiąz, jesion, klon, grab, tarnina. Kwitną drzewa owocowe, zwykle przez cały miesiąc. Rozpoczynają morele jeszcze w marcu a potem brzoskwinie, czereśnie, śliwy i wiśnie. Kwitnie orzech włoski. W klasach kwitnie fiołek i zawilec. W ogrodach kwitną szafirki, cebulice oraz żółte odmiany narcyzów, pojawiają się różnokolorowe bratki. Na trawnikach pojawiają się stokrotki i żółte mniszki. Kwitną krzewy migdał karłowaty, forsycja, magnolia, pojawiają się grona kwiatów porzeczek, kwitną czeremchy.
Większość zwierząt zakończyła swój sen. Jelenie i sarny zmieniają futra na letnie. W kwietniu wracają bociany, jaskółki, wilgi, ptaki składają jajka. Pod koniec miesiąca zaczyna odzywać się słowik. Wracają również kukułki, dudek. Zjawiają się motyle: cytrynek, rusałka pokrzywnik, rusałka wierzbowiec, bielinek kapustnik.
W zbiornikach wodnych życie rozpoczyna się na dobre. Ryby rozpoczynają tarło. Na wydmach kwitnie rokitnik, fiołek nadmorski.
Maj jest miesiącem dość ciepłym ale zdarzają się poranne przymrozki, które wyrządzają dużo szkód w rolnictwie. Średnia temperatura waha się od 9,9 stopnia C do 14,5. Średnia suma opadów wynosi od 41 – 124mm. Zdarzają się burze i gradobicia. Wilgotność zmniejsza się w stosunku do kwietnia a w pasie nadmorskim maj jest najbardziej suchym miesiącem.
W maju w dalszym ciągu kwitną rośliny, wszędzie jest zielono. Kwitną tulipany, narcyzy, konwalie, niezapominajki, piwonie, kasztanowce, morwy, jabłonie i bzy, głogi, złotokap, irga. Zaczynają kwitnąć truskawki. Na modrzewiach rozwijają się młode szpilki. W maju zakończył się ostatecznie sen owadów i można teraz na każdym kroku zaobserwować ich działalność. Odbywają się loty motyli takich jak: paź żeglarz, dziwaczka widłogon, nastrosz półpawik, zawisak tawulec.
W maju zielenią się wszystkie jare zboża a oziminy wyrosły już wysoko i zaczynają się kłosić. Kwitnie rzepak ozimy. Zakwitają w zbożach chwasty: bratki polne, przetacznik polny, mak piaskowy, powój polny, bławatek i inne.
Majowa łąka pokrywa się trawami, które wytwarzają świeże liście, kłoszą się, strzelają w źdźbła a niektóre zaczynają kwitnąć. W bujnej trawie przybywa coraz więcej kwiatów i łąka mieni się różnymi kolorami. Mieszek lekarski po kwitnięciu zamienia się w dmuchawce, kwitną jaskry, niezapominajki błotne, szczaw zwyczajny, dzwonki rozpierzchłe.
Rozpoczyna się wzmożony ruch w lasach w zbiornikach wodnych na torfowiskach.
Pierwszego czerwca słońce wschodzi o 3.21 zachodzi o 19.47, podczas gdy pod koniec czerwca wschodzi o 3.18 a zachodzi o 20.01.Czerwiec w Polsce należy do najcieplejszych miesięcy w roku choć zdarzają się poranne przymrozki. Średnia temperatura waha się od 13.9 stopni C do 17.1 stopni C. Średnia suma opadów wynosi od 49 mm do 152 mm. Czerwiec nazywany jest „wczesnym latem”. Jest to miesiąc powszechnego kwitnienia: kwitną zboża, drzewa, krzewy, len i łubin a na łąkach liczne kwiaty. Pojawiają się pierwsze owoce: truskawki, maliny…
Ważne wydarzenia i daty:
1 marca
- Pierwszy dzień meteorologicznej wiosny;
- Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych
8 marca
- Międzynarodowy Dzień Kobiet;
10 marca
20 marca
1 kwietnia
- Prima Aprilis;
1 maja
2 maja
3 maja
19 maja
26 maja
- Dzień Matki;
1 czerwca
- Międzynarodowy Dzień Dziecka
Wiosna
Obudziła się Wiosna tu i tam,
rozrzuciła kwiatki wszędzie nam.
Łąki kaczeńcami ozdobiła,
A nad polami się zastanowiła…
Kiedy świat cały malowała,
skowronka w polu ujrzała.
Piosenkę z nim zanuciła
i gniazdo w trawie uwiła.
W lesie-zobaczyła kukułkę.
O ciepłych krajach porozmawiała,
nawrzucała do kosza fiołków
i z powrotem na łąkę odleciała.
Tam spotkała bociana,
który klekotał już od rana:
-zbuduję na kominie gniazdo duże,
a potem odbędę długie podróże.
I kiedy tak wiosna sobie spacerowała,
stara wierzba nagle się odezwała:
-droga Wiosno! Mam żal do Ciebie!
O wszystkich pamiętałaś,
Tylko o moich kotkach zapomniałaś!
Jak się nazywa ta pora roku,
gdy się zielenić zaczyna wokół?
Skowronek nad polem śpiewa,
kwiaty forsycji kwitną na drzewach.
(wiosna)
Dam wam liści bez liku
i piosenki słowików,
pierwszy ciepły deszczyk,
srebrne bazie leszczyn.
(wiosna)
Przez śnieg się odważnie przebijam.
Mróz nawet mnie nie powstrzyma!
Mam listki zielona tak jak wiosna,
a dzwonek bielutki jak zima
(przebiśnieg)
Przyszła wiosna od lasu
z kluczykami przy pasku.
A te klucze pachnące,
można znaleźć na łące
(pierwiosnki)
Kolorowe i pachnące,
czy w ogrodzie, czy na łące,
zawsze chętnie je zbieramy,
na bukiecik dla swej mamy.
(kwiaty)
Zobaczysz je wiosną,
gdy na drzewach rosną.
Srebrne futra mają.
jak się nazywają.
(bazie)
Wiosną na drzewie
rozwija się z pąka,
jesienią złoty
po świecie się błąka.
(liść)
Powrócił do nas z dalekiej strony,
ma długie nogi i dziób czerwony.
Dzieci się śmiały, gdy go witały,
żabki płakały przez dzionek cały.
(bocian)
Piórka czarno-białe,
buciki czerwone.
Uciekają przed nim żaby,
gdy idzie w ich stronę.
(bocian)
Nie ma lepszej lotniczki,
ogon niczym nożyczki.
Lepi gniazdo pod strzechą,
jest dla ludzi pociechą.
W powietrzu toczy kółka.
Kto to taki?…
(jaskółka)
Co buduje każdy ptak,
by chować pisklęta,
a tylko kukułka
o tym nie pamięta?
(gniazdo)
Tu cytrynek, tam bielinek,
wszędzie piękne kolorowe.
Lekko unoszą się nad łąką,
gdy tylko zaświeci słonko.
(motyl)
Tak jak muchomorek
W kropki mam spódnicę.
Nie walczę z muchami,
chętniej zjadam mszyce…
(biedronka)
Wysyłają ją do nieba,
Po kawałek chleba.
(biedronka)
Znacie takiego konika,
Który zawsze w trawie cyka…
(konik polny)
Literatura:
- WIKIPEDIA Internet
- TVN Meteo Autor: Arleta Unton-Pyziołek//kdj
- Henryk Sandner, Zdzisława Wójcik, Kalendarz Przyrody, Warszawa 1978;
- 2. Rene Mettler, Przyroda przez cały rok, Warszawa 1999;
- 3. Maria Kownacka, Razem ze słonkiem. Przedwiośnie, Wiosna, Warszawa 1975;
- 4. Maria Przybysz-Piwko, Zbiór przysłów i zagadek dla dzieci, Warszawa 1995;
- 5. Wychowanie w Przedszkolu nr 5/ 1993;
- 6. Wychowanie w Przedszkolu nr 4,5/ 2000.
Opracowały: B.Michniewicz, E.Krzysiek