Co wiemy o dziecku 5 – letnim?

Rozwój fizyczny

Rysunki są dużo bogatsze w szczegóły a kreślenie po śladzie dokładniejsze. Dziecko w tym wieku ma coraz lepszą koordynację wzrokowo-ruchową i poczucie równowagi. Skacze na jednej nodze i ze złączonymi nogami, przeskakuje przez przeszkody, chodzi po narysowanej linii, huśta się (często jak najwyżej i stara się zeskoczyć jak najdalej) na huśtawce, kręci na karuzeli itp. Uwielbia wspinać się, turlać i pokonywać przeszkody, a jazda na rowerze trójkołowym ,
a i nierzadko na dwukołowym czy hulajnodze nie sprawia mu większych trudności.

Rodzicu pamiętaj!

Dziecko pięcioletnie jest „wulkanem energii”, nie dającym się opanować. Każdego dnia doskonali swoje umiejętności często ku przerażeniu rodziców. Nie przerażajmy się, że nasz maluch przewróci się i nabije guza na czole. Aby opanować równowagę dziecko musi czasem się przewrócić. Należy przy tym pamiętać, że główną potrzebą realizowaną przez dzieci do 6 roku życia jest potrzeba ruchu, dlatego, też nie martwmy się, że nasze dziecko jest ruchliwe. Nie każde ruchliwe dziecko oznacza dziecko zaburzone.

Aby dziecko prawidłowo się rozwijało pod kątem dużej i małej motoryki warto:

  • dać dziecku możliwość trenowania sprawności ręki poprzez zabawę: malowanie dłońmi, wycinanki, plastelina, lepienie z gliny itp.
  • zachęcać dziecko do jazdy na rowerze, która doskonale wpływa na zmysł równowagi oraz na prawidłową koordynację całego ciała. Przy tej okazji warto pamiętać o bezpieczeństwie dziecka – kask i ochraniacze obowiązkowo! Oprócz jazdy na rowerze doskonałe jest pływanie, taniec, jazda na łyżwach itp.
  • uczęszczać z dzieckiem na wszelkiego rodzaju place zabaw, małpie gaje, ogródki jordanowskie gdzie dziecko będzie miało możliwość trenowania swoich umiejętności jak również spożytkowania nagromadzonej energii.

Co wiemy o dziecku 5 letnim?

Rozwój intelektualny

Dziecko w tym wieku zastanawia się nad wieloma sprawami, wyciąga wnioski – niekiedy błędne, uogólnia. Nadal jest egocentryczne dlatego trudno mu zrozumieć, że inni żyją i myślą inaczej niż on sam. Pięciolatek mówi płynnie i przeważnie poprawnie gramatycznie używając bogatego słownictwa składającego się z około 2000 słów. Z każdym dniem zdobywa nowe słownictwo i doskonali sprawność językową. Dziecko w tym wieku rozpoznaje już wiele słów
i liter wokół siebie. Próbuje samodzielnie czytać. Pisanie przychodzi jeszcze z trudem, a litery są pisane często w odbiciu lustrzanym i mają nieregularny kształt.

Rodzicu pamiętaj!

  • Na tym etapie warto przyjrzeć się wymowie dziecka. Jeśli zaniepokoi nas sposób artykulacji pewnych głosek lub chcemy upewnić się, że dziecko pod kątem sprawności językowej rozwija się prawidłowo – udajmy się do logopedy. Nie wychodźmy
    z założenia, że pewne trudności miną bez pomocy specjalisty.
  • Starajmy się odpowiadać dziecku na zadawane pytania, nawet te dla nas wstydliwe. Używajmy prostego języka dostosowanego do możliwości dziecka. Pamiętajmy też, że to przez nasze (dorosłych) reakcje pewne słowa nabierają zupełnie innego znaczenia.
  • Chcąc pomóc sobie w trudach wyjaśniania różnych zjawisk w otaczającym nas świecie , zakupmy encyklopedię dziecięcą. Będzie to doskonały upominek dla dziecka, a wspólne szukanie odpowiedzi może stać się inspirującym przeżyciem dla dziecka.

Etap pięciu lat to dynamiczny okres nauki czytania i pisania. Pamiętajmy, aby dziecka nie zniechęcać przez krytykę czy przymus nauki. Warto naukę potraktować jako zabawę i taką formą ćwiczyć z dzieckiem czytanie i pisanie. Pamiętajmy także o tym, że jedne dzieci są już gotowe do takiej zabawy, są w stanie skoncentrować uwagę a dla innych jest jeszcze zbyt wcześnie. Dziecko nie przejawiające chęci do czytania i pisania nie jest dzieckiem gorszym, leniwym czy zaburzonym.

Co wiemy o dziecku 5 letnim?

Rozwój emocjonalny

Skrajne i gwałtowne emocje, okazywana miłość po czym nienawiść są dość częste
i sprawiają wiele trudności bezradnym rodzicom. Nie wiemy jak reagować na histeryczny płacz nie dający się załagodzić żadnym tłumaczeniem. Każda sytuacja, z pozoru błaha, może okazać się powodem wielkiej awantury i wyolbrzymionych reakcji w stosunku do zaistniałej sytuacji. Pięciolatki w trudnych dla siebie chwilach potrafią obrazić się na wszystkich. Ulubiona przyjaciółka już przyjaciółką nie jest, a ukochana babcia staje się „okropna i brzydka”. Plucie, wyzywanie, bicie są dość często obserwowane. Jak dzieci w wieku 5 lat nie mają zbyt wielu przejawów napięcia emocjonalnego, bądź rozładowanie ograniczone jest do jednego charakterystycznego dla siebie sposobu, tak zmienia się to w trakcie rozwoju. Charakterystyczne jest dłubanie w nosie czy obgryzanie paznokci i skórek, które mogą się nasilić lub też
w przypadku dzieci około 5 i pół letnich mogą dojść inne sposoby rozładowania napięcia. Ważne jest, aby przyjrzeć się trudnościom dziecka i rozpoznać przyczynę napięcia emocjonalnego. Jeśli dojdziemy do tego, łatwo będziemy mogli zapobiec przyszłym trudnościom. Pięciolatek nie przejawia wielu lęków. Zwykle ograniczone są one do wyobrażeń wizualnych jak ciemność, postacie widziane w ciemnościach. Charakterystyczny dla tego wieku jest także lęk przed opuszczeniem przez matkę (śmierć, nie wrócenie do domu czy pozostawienie w przedszkolu).

Rodzicu pamiętaj!

  • Dla poradzenia sobie z trudnymi emocjami sięgnij po bajkoterapię.
  • W przypadku napadu histerii zignoruj zachowanie dziecka. W ten sposób dasz mu do zrozumienia, że tego nie akceptujesz i że nie jest to sposób na osiągnięcie korzyści.
  • Okaż zrozumienie dla lęków swojego dziecka, nie wyśmiewaj, nie bagatelizuj, nie krzycz, nie zawstydzaj. Wystarczy przytulić, pogłaskać, porozmawiać czy wytłumaczyć aby dać poczucie bezpieczeństwa i uspokoić.

Co wiemy o dziecku 5 letnim?

Rozwój społeczny

Pięciolatek chętnie korzysta z praw wynikających ze starszeństwa. Dla pięciolatka rodzice nadal stanowią centrum świata. Dzieci uwielbiają przebywać blisko matki, wykonywać jej polecenia, pomagać w obowiązkach domowych. Do taty są bardzo przywiązane i dumne z niego. Często chwalą się Nim w towarzystwie rówieśników. Dzieci w tym wieku znają zwroty grzecznościowe oraz zasady dobrego zachowania. Oczywiście jeszcze zdarza się, że zapominają
 o powyższych zasadach. Pięciolatek lubi przebywać w towarzystwie rówieśników, z którymi raczej zgodnie się bawi. Łatwiej znosi porażkę, czekanie na swoją kolej, choć zdarzają się dzieci, dla których przegrana jest „końcem świata” i powodem ogromnej rozpaczy. Jest to także okres pierwszych znaczących przyjaźni. Obserwuje się także naśladowanie rówieśników przez nasze dzieci. Grymasy twarzy, powiedzonka, zachowania i inne zapożyczenia są dość powszechne. Pięć lat to także okres uczenia się cudownych umiejętności, mianowicie stawiania siebie na miejscu innej osoby, myślenia o innych osobach w różnych chwilach oraz spontanicznego dzielenia się.

Rodzicu pamiętaj!

Na tym etapie rozwoju pełnisz ważną rolę w nauce dziecka samodzielności. Jest oczywiste, że większość czynności wykonasz szybciej i lepiej, natomiast ważne jest abyś:

  • Dał dziecku możliwość wykonania samodzielnie jakiejś czynności. Może to będzie dla Ciebie frustrujące, lecz dzięki Twojej cierpliwości, zachęcaniu i pozytywnemu wzmacnianiu dziecko szybciej osiągnie sukces.
  • Pozwolił dziecku odczuć włożony w pracę wysiłek i wynikającą ze zniecierpliwienia frustrację. Dziecko chce osiągnąć wynik końcowy już natychmiast, nie chce czekać i trudno mu zrozumieć, że musi włożyć w czynność więcej czasu i wysiłku.
  • Wytłumaczył i pokazał, jak pewne czynności wykonać, ponieważ dziecko najlepiej uczy się przez naśladowanie.  
  • Uszanował wybór dziecka oraz jego pomysł. Nie krytykuj, nie ignoruj. Postaraj się wzmacniać dziecko pozytywnie np. chwaląc.
  • Nie wypominał błędów! To z całą pewnością nie zmotywuje dziecka do samodzielności.

Zdolności manualne

Zanim dziecko stanie się „ekspertem” w dziedzinie sprawności manualnej, musi przejść przez wiele ćwiczeń. Nie od razu przecież nasz szkrab pięknie zawiązuje sznurowadła u butów i pisze kształtne litery. By rączki dziecka były mu posłuszne, trzeba stymulować koordynację na linii oko-ręka. Sprawność manualna dotyczy umiejętności dowolnego chwytania i bywa określana jako motoryka mała . W wieku niemowlęcym maluch zwykle chwyta całą dłonią od góry, owijając palcami przedmiot. Rusza rączkami bezwiednie i zaciska palce na wszystkim, co dotknie wewnętrznej strony jego dłoni. W miarę rozwoju dziecko uczy się chwytać z wyłączeniem kciuka, a potem stosuje już chwyt pęsetkowy, który umożliwia podnoszenie z ziemi najmniejszych okruszków.

Sposoby rozwoju zdolności manualnych u dzieci

Istotnym aspektem rozwoju manipulacji, czyli zdolności manualnych, jest koordynacja wzrokowo-ruchowa. Na początku dziecko uczy się sięgać po grzechotkę, postukuje nią i potrząsa, ale nie jest w stanie utrzymać dwóch przedmiotów jednocześnie. Dopiero około ósmego miesiąca życia manipuluje przedmiotami, używając obu rączek i zaznacza się przewaga czynnościowa jednej dłoni (lateralizacja mózgu). Przedszkolak już znacznie więcej w zakresie motoryki małej dumnie kreśli koślawe figury geometryczne i zaczyna pisać literki, które mogą przybrać formę pisma zwierciadlanego. To już znaczny postęp w porównaniu z umiejętnościami z okresu niemowlęcego. W jaki sposób można stymulować rozwój zdolności manualnych u małego dziecka? Najlepiej podczas zabawy.

Trening umiejętności manualnych zapewniają między innymi: budowanie z klocków, ubieranie lalek, gra w kręgle, zabawy z piłką, nawlekanie guzików albo koralików na sznurek, przesuwanie pionków po planszy, układanie puzzli, rozkładanie na części samochodzików itp. Nakładanie sukienki lalce albo wciskanie klocka na klocek wymaga skoordynowania informacji wzrokowych z precyzyjnym ruchem palców – w ten sposób dziecko usprawnia pracę na linii oko-ręka i uczy się planowania ruchów. Doskonałym sposobem na rozwój zdolności manualnych malucha jest rysowanie, malowanie oraz inne zabawy plastyczne, np. lepienie z plasteliny lub ciastoliny. Nie warto zmuszać dziecka do żmudnych zajęć, np. rysowania szlaczków. Niech dziecko rysuje tak, jak lubi. Może malować palcami na dużych kartonach albo robić pieczątki, odbijając na kartce własne dłonie.

Wzmocnieniu mięśni rąk sprzyjają także zabawy na podwórku. Nie tylko wpływają na lepszą precyzję dłoni i nadgarstka, ale ćwiczą też barki, łokcie i całe ciało. W co zatem się bawić na dworze, by usprawnić rączki dziecka? Można wspinać się na drabinkach, jeździć na rowerze, kopać piłkę, chodzić po krawężniku, odbijać balon itp. Zdolności manualne rozwijają się również podczas wykonywania przez dziecko zwykłych codziennych czynności, jak zakładanie ubrań,samodzielne jedzenie, zapinanie guzików i wszelkie inne czynności samoobsługowe. Mimo, iż dziecko potrzebuje więcej czasu na ubranie się, nie wyręczajmy malucha za każdym razem, bo traci okazję do ćwiczenia koordynacji wzrokowo-ruchowej. Pozwólmy mu spróbować i dać odczuć satysfakcję z zapięcia guzików. Warto zachęcać malucha do pomocy w domu. Niech w miarę możliwości podlewa kwiatki małą konewką, wyciąga zakupy z torby, wrzuca do kosza rozsypane zabawki. To wszystko sprzyja rozwojowi sprawności manualnej.

Małe dzieci uwielbiają wycinać, malować, konstruować, dlatego pomocą w rozwoju motoryki małej mogą się okazać ciekawe książeczki edukacyjne, malowanki czy kolorowe książeczki z naklejkami. Pozwalają one dodatkowo rozwijać zdolności twórcze dziecka i stymulują jego kreatywność, a zadania dostosowane do wieku szkraba ćwiczą spostrzegawczość i logiczne myślenie. Rozwijanie cukierka z papierka, wycinanie nożyczkami, posługiwanie się łyżką, mycie rąk i zębów, odbijanie piłki – to tylko niektóre przykłady czynności stymulujących sprawność manualną, które usprawniają jednocześnie integrację sensoryczną. Rozwój motoryki małej na pewno zaprocentuje na przyszłość, kiedy dziecko zacznie uczęszczać do szkoły i uczyć się pisać. Warto zatem dostarczać maluszkom różnych doświadczeń, by pobudzać ich ekspresję plastyczną i ruchową.

Bibliografia

  • Harwas – Napierała B., Trempała J., (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka, t. 2, PWN, Warszawa 2006,
  • Vasta R., Haith,  M.M., Miller S.A., Psychologia dziecka, WSiP, Warszawa 2004.
Elżbieta Łukomska